Binnentuinensafari rond biodiversiteit
Op zondag 1 juli vond er vanuit de Jungle een binnentuinensafari plaats, waarbij met name naar de biodiversiteit van de tuinen werd gekeken. Er zijn een aantal tuinen in de Dapperbuurt, Oosterparkbuurt en Transvaalbuurt bezocht. Daarna zijn wij aangesloten bij de Tuinentoer in de Indische Buurt.
Ecoloog Vincent Kuypers vergezelde ons op de safari en deelde heel veel waardevolle informatie met de deelnemers en de vertegenwoordigers van de tuinen.
Er waren voorheen veel gemeenschappelijke binnentuinen in Amsterdam Oost. Heel wat huizenblokken zijn gebouwd waarbij direct een parkachtige binnentuin is aangelegd. De tuinen waren vaak ook toegankelijk vanaf de straat. Het idee was dat bewoners van tuin naar tuin konden lopen, een soort van groen route door de buurt.
Inmiddels zijn bijna alle tuinen vanaf de straat afgesloten, de belangrijkste reden hiervoor is, dat er nogal wat overlast ontstond, met name wat betreft inbraak, vandalisme en lawaai. Een aantal van de tuinen zijn nog steeds gemeenschappelijk, maar omdat er nu steeds meer individuele woningen worden verkocht, ontstaan er ook steeds meer privé tuinen. Dit gaat vaak gepaard met het bouwen van een schutting om de tuin, waardoor er muren in de binnentuinen ontstaan, waardoor het ruimtelijke en parkachtige effect teniet wordt gedaan.
Een ander probleem is dat er vaak een aantal bomen in de tuin zijn geplaatst bij aanvang. Deze bomen worden vaak heel hoog. Zo zie je bijvoorbeeld dat de Els in binnentuinen enorme bomen worden. Normaal is dit een lage boom, die door boeren vaak als houtwal tussen akkers werd gebruikt, en als hakhout in de winter. Door deze hoge bomen komt er minder licht in de tuin en kunnen andere planten daar hinder van ondervinden, of er ontstaan ziektes doordat de grond te vochtig blijft.
Wat opvalt bij de meeste tuinen die wij bezocht hebben, is dat er vaak weinig bewoners gebruik maken van de tuin en dat het onderhoud op een paar mensen neerkomt. De meeste mensen die momenteel de tuinen nog onderhouden zijn vaak al wat ouder, de vraag is dan ook hoe lang dit systeem nog blijft bestaan, waarbij bewoners zelf het onderhoud van de binnentuinen op zich neemt. Hoewel er ook positieve uitzonderingen op deze regel zijn.
Binnentuin Reinwardtstraat
In deze tuin kregen we een rondleiding van Hans Scheen, die samen met zijn vrouw het merendeel van het onderhoud van de tuin op zich neemt.
Het huizenblok aan de Reinwartdtstraat is in 1981 gebouwd door architect en ‘Principieel Anarchist’ Hein de Haan. Hein stond bekend vanwege het feit dat hij fel tegen sloop was, maar uitging van behoud van oude panden. Tegenwoordig zien we dat meer, maar in die tijd was sloop meer regel dan uitzondering. Hein was zijn tijd dan ook ver vooruit.
De woningen hadden aanvankelijk privé tuinen, in de loop der tijd is dit één gemeenschappelijke tuin geworden, die aanvankelijk door meerdere bewoners werd onderhouden. Veel van deze bewoners zijn vertrokken en de nieuwe bewoners hebben vaak geen zin of tijd om zich met de tuin bezig te houden. Ymere houdt zich bij deze binnentuin niet met het onderhoud bezig, zij vinden dat de bewoners dit zelf moeten doen.
Een aantal van de woningen zijn inmiddels ook verkocht aan particulieren, met als gevolg dat er een aantal tuinen zijn afgeschermd van de gemeenschappelijke tuin, soms met houten schuttingen. Een aantal eigenaren heeft de tuin ook betegeld, wat een wateroverlastprobleem in de rest van de tuin kan geven, maar ook slecht is voor de biodiversiteit.
De tuin is inmiddels een beetje wild geworden, maar niet verwaarloosd. Lang geleden zijn er een aantal bomen geplaatst, zoals de leilinde, de berk en de els. Een van de grote bomen was onlangs gekapt, omdat er witrot in de wortels was ontstaan. Een ziekte die ontstaat aan de voet van de boom als er te weinig zonlicht op valt.Mede door de vele verschillende vogels in deze tuin en de diversiteit aan planten is het een redelijk bio diverse tuin.
Binnentuin Commelinstraat
Jan van Schaik van Zandraket leidde ons rond door de tuin. Zandraket ontwerpt en maakt natuurspeeltuinen. Momenteel is Jan ook nauw betrokken bij NoordOogst, een groot stadslandbouwproject in Noord.
Een enorme langwerpige tuin, met aan de uiteinden twee hoger gelegen delen, die deels met tegels en deels met struiken en een stukje sedumdak gevuld zijn. De hogere delen zijn het dak van de parkeergarage.
De tuin wordt in dit geval niet door de bewoners, maar door een hoveniersbedrijf onderhouden. Ook hier valt op dat bewoners weinig gebruik van de tuin maken, maar ze hebben dan ook geen invloed op het uiterlijk van de tuin. Jan vertelt wel dat de stenen paadjes voorheen met het uiterst giftige Roundup werden schoongehouden, maar dat nadat hij daar meermaals om verzocht had, dit nu met een borstelmachine wordt gedaan.
Op één van de hoger gelegen delen zijn twee groenstukken. Voorheen waren deze beide beplant met struiken, nu is één van de groendelen belegd met sedum. Iedereen is het er over eens dat het deel met struiken veel aantrekkelijker oogt en ook een veel grotere biodiversiteit bezit.
Het is een mooie tuin, maar niet heel erg spannend en ook niet heel erg divers wat planten en dieren betreft. Wel is het verbazingwekkend om te zien wat een groene oase er achter de saaie stenen gevels huist.
Aardig detail was dat er op één van de bomen een verbodsbord was bevestigd met de afbeelding van een duif erop. Wij vroegen ons af of de boodschap was dat deze tuin verboden voor vogels was, of misschien meer specifiek verboden voor duiven. Of zou de boodschap gewoon zijn dat het verboden was om duiven te voeren??
Binnentuin de Groen Pieter in de Pieter Vlamingstraat
Onze gids in deze tuin is Trudy Visserman.
Een langgerekte vrij smalle binnentuin. Opvallend is dat het uiteinde van de tuin afgezet is met een houten schutting, die veel zonlicht weg neemt en de toch al smalle tuin nog smaller maakt. Het blijkt dat dit door de woningbouwcorporatie is gedaan, omdat achter dit deel van de tuin studenten zijn gehuisvest. De tuin van de studenten is betegeld, kennelijk gaat men ervan uit dat studenten niet van groene tuinen houden. De strook van de gemeenschappelijke tuin die naast de schutting overblijft krijgt heel weinig licht en er groeit dan ook vrijwel niets. Wel staat er een mooie iep. Bijzonder om te zien dat deze iep niet besmet is met de iepenziekte. Waarschijnlijk omdat hij alleen staat in een binnentuin.
De tuin is heel erg groen, met heel veel stuiken en bodembedekkers, waardoor de grond niet snel kan uitdrogen, maar desondanks was er niet heel veel verscheidenheid aan beplanting. Slingerend door de tuin loopt een keurig onderhouden stenen paadje. We vroegen ons af hoe dit zo onkruidvrij komt, het zal toch geen Roundup zijn? Al met al moet het een lust zijn om aan deze mooie groene zee te wonen. Vreemd dat er geen mensen in de tuin te vinden waren op deze zonnige vrije zondagmiddag.
Binnentuin hoek ’s Gravesandestraat/Mauritskade
We werden rondgeleid door Brigitte van der Putten, die zelf in het complex woont en samen met een andere bewoner het onderhoud van de tuin verzorgt.
Het voormalig Sint Elisabeth Gesticht, is in 1982 gekraakt. Later is het pand gelegaliseerd en in beheer gekomen bij Ymere. Inmiddels zijn er naast Brigitte nagenoeg geen bewoners meer over van de oorspronkelijke krakersgroep.
Mede door de prachtige setting, met het monumentale gebouw op de achtergrond is dit een hele fijne tuin. Jammer van de oerlelijke aanbouw (trappenhuis) die er later aan vast gebouwd is. En van de massieve muur die bij de laatste verbouwing van Hotel Arena is geplaatst en die een deel van het zonlicht in de tuin wegneemt. Een aantal zeer hoge bomen staan naast deze muur en zullen blijven doorgroeien. Onder deze bomen groeit weinig. Wel zijn er heel veel verschillende soorten planten in de perken rond het grasveldje.
Het is een combinatie van planten die bewust geplant zijn, en planten die spontaan zijn opgekomen. Daarnaast zijn er ook woelmuizen, vleermuizen en veel verschillende vogels, die in droge tijden dankbaar gebruik maken van het vogelbadje in het gras.
Tot nu toe lijkt dit de meest bio diverse tuin van allemaal te zijn. De regenpijpen die vanaf het dak naar beden komen langs de muur, vragen om een regenton, waarmee in droge periodes de tuin begoten kan worden.
Een privé paradijsje midden in de stad. Hoewel Brigitte er wel op wijst dat dit paradijsje heel veel onderhoud vraagt.
Privétuin Kraaipanstraat
Hans van Zijl, de eigenaar van deze tuin, was zelf niet aanwezig, maar wij werden heel professioneel rondgeleid door zijn dochter.
Deze tuin is een voorbeeld van dat het ook anders kan. De meeste tuinen die wij gezien hebben, waren tuinen die als gemeenschapstuin aangelegd zijn en waar er steeds meer stukken van de tuin privé bezit worden.
De gemeenschappelijke tuin aan de Kraaipanstraat bestond aanvankelijk uit privé tuinen. De woningen zijn door Ymere verkocht en een aantal bewoners hebben hun tuinen samengevoegd. Eigenlijk zijn de kinderen hier verantwoordelijk voor. Kinderen die met elkaar wilden spelen en telkens onder de heg of schutting doorkropen om bij elkaar te komen. Uiteindelijk besloten de ouders om die schutting maar helemaal weg te halen en er een gemeenschappelijke tuin van te maken.
De tuin is prachtig aangelegd, met zelfs een boomhut en een kruidentuin en een diversiteit aan verschillende planten. De buren verzorgen gezamenlijk de tuin, waarbij de mensen met de groenste vingers natuurlijk het meeste doen.
Een mooie combinatie van kijkgroen en eetbare planten en bomen en zelfs een eigen composthoop.
Binnentuin Gordel van Smaragd, Sumatrastraat
Vanaf hier sloten we aan bij de Tuinentoer in de Indische Buurt.
De Gordel van Smaragd is een binnentuin die gelijk met het huizenblok in 1998 is aangelegd. De tuin is ontworpen en beplant en wordt nu door zeven actieve bewoners onderhouden. De tuin is bijzonder met slingerpaadjes, een grote vijver met verschillende soorten waterlelies en van de grond die uit de vijver kwam is een soort van heuvel gemaakt. Verder zijn er een paar picknickbanken en een kleine speeltuin. Kortom een tuin waar ook van alles te doen is. De tuin wordt dan ook veel door bewoners gebruikt en sinds de speeltuin vernieuwd is, spelen er ook weer kinderen.
Een deel van de tuin is wel privé bezit, maar doordat deze tuinen aan elkaar liggen en met een schutting van de rest van de tuin is afgesloten, stoort het niet in het geheel.
Opvallend is dat er geen muggen te vinden zijn, hoewel er toch een groot oppervlakte stilstaand water is en doordat de vijver onlangs opnieuw bekleed was, waren er nog niet heel veel planten langs de oever te vinden en dus ook weinig vijanden van de mug.
De tuin wordt door een groepje actieve bewoners onderhouden
Kijktuin, Soembawastraat
Deze gemeenschappelijke tuin heeft de naam kijktuin meegekregen, omdat hij niet meer toegankelijk is voor de bovenburen. Alleen de bewoners van de benedenhuizen mogen van de tuin gebruik maken. Deze beslissing is genomen na nogal wat klachten over overlast door bewoners, die gebruik van de tuin maakten.
Een groente tuin, met veel struiken en een paar mooie bomen en een klein smal paadje dat erdoorheen loopt.
